Sokaku Takeda & Daito Ryu Aikijujutsu – Stanley Pranin

Minęło już prawie 80 lat odkąd Morihei Ueshiba rozpoczął swoją naukę Daito Ryu Aikijujutsu pod okiem Senseia Sokaku Takedy. Ten pamiętny moment rozpoczął cały ciąg zdarzeń, które później miały wpływ na setki tysięcy osób praktykujących te dwie sztuki walki na całym świecie.

Pomimo oczywistych różnic w kwestii wykonywania technik i filozoficznego podejścia Daito Ryu Aikijujutsu oraz Aikido są ze sobą nierozłącznie powiązane poprzez wydarzenia historyczne i obydwie mają wobec siebie ogromny dług.

Daito Ryu Aikijujutsu i Aikido: kiedyś i dziś

Ilu z was trenujących Aikido jest świadomych tego, że praktycznie każda technika, którą wykonujecie ma swoje korzenie w Daito Ryu Aikijujutsu? A ilu z tych którzy trenują Daito Ryu ma pojęcie, że obecna popularność ich sztuki walki, w czasie gdy praktycznie wszystkie inne formy jujutsu „wyginęły”, wzięła się od z ogromnego sukcesu Aikido? Co do obydwu nie ma żadnych wątpliwości. Mimo głębokich technicznych i filozoficznych różnic, Daito Ryu i Aikido łączą się ze sobą silnymi historycznymi więzami poprzez osoby Sokaku Takedy i Morihei’a Ueshiby. Takeda i Ueshiba byli swoistymi „gigantami”, którzy pozostawili niezatarty ślad na całej historii ewolucji japońskiego jujutsu.

W tym pierwszym z serii artykułów o Daito Ryu Aikijujutsu, chciałbym naświetlić niektóre bardzo słabo znane fakty o tej fascynującej znajomości tych dwóch mistrzów swoich rzemiosł.

Morihei Ueshiba jest szeroko rozpoznawalnym geniuszem sztuk walki, który przekazał swoim następcom ogrom technik jujutsu wypełnionych duchową zawartością. Mniej znanym pozostaje fakt, że Morihei Ueshiba jako młodzieniec był uznawany za jednego z najzdolniejszych uczniów Daito Ryu nauczanego przez Sokaku Takedę. Ueshiba był nawet kyoju dairi (pomocnik głównego nauczyciela) w szkole Daito ryu przez ponad dziesięć lat, i co więcej, został nagrodzony wieloma zwojami z przekazami Daito Ryu. Mamy także dowody (w formie nigdy nie publikowanych wywiadów) z twórcą Aikido, mówiących iż Takeda szykował Ueshibę na swojego następcę. Fakty te nie są szeroko omawiane w świecie mainstreamu Aikido, gdyż przez lata starał się zminimalizować istotny wkład  Daito Ryu Aikijujutsu w ewolucję Aikido.

Kiedy rozpocząłem swoje prace badawcze na temat historii Aikido prawie dwadzieścia pięć lat temu, tylko niektóre z książek wydanych na temat tej sztuki walki posiadały niewielkie wzmianki na temat wpływu Daito Ryu Aikijujutsu na tworzenie technik przez Moriheia Ueshibę.

Sokaku Takeda był przedstawiany w nich jako niebezpieczna osobowość o podejrzanej naturze, która zabiła wiele osób w młodym wieku. Ponadto, był opisywany jako chciwa osoba żądająca wygórowanych sum pieniężnych w zamian za naukę sztuk walki. Był on także, wedle tych źródeł, osobą z którą nie dało się w jakikolwiek sposób porozumieć, i której jedyną cechą wynagradzającą wiele wad była niesamowita wręcz znajomość sztuk walki. „Zakuty” w kajdany uprzedzeń na jego temat, sam wylewałem na łamach pierwszych wydań „Aiki News” falę krytyki w stronę Sokaku Takedy.

Krok po kroku, w miarę pojawiających się możliwości rozmów z weteranami, którzy byli nauczani bezpośrednio przez Moriheia Ueshibę w czasach przedwojennych – jak Noriaki Inoue, Kenji Tomiki, Minoro Mochizuki, Rinjiro Shirata, Shigemi Yonekawa, Zenzaburo Akazawa, Hajime Iwata, Tukama Hisa i inni – stawało się dla mnie jasne, że rola Daito Ryu Aikijujutsu była konsekwentnie bagatelizowana, tak samo jak niesamowicie długa i prowadząca do narodzin Aikido relacja Morihei’a Ueshiby z Sokaku Takedą .

Moja ciekawość na temat Daito Ryu została rozbudzona do tego stopnia, że w 1985 roku poprosiłem o wywiad z synem i następcą Sokaku, Tokimune Takedą, który szybko i chętnie zgodził się odpowiedzieć na interesujące mnie zagadnienia.

Nasza pierwsza wizyta w północnej części Hokkaido, dostarczyła możliwości zapoznania się z okolicami wokół Shirataki, gdzie mieszkał i uczył się Daito Ryu sam Morihei Ueshiba w latach 1915-1919. Te i następne spotkania z Tokimune pozwoliły zapoznać się z zupełnie innym spojrzeniem na jednostronną dotychczas wersję relacji pomiędzy Sokaku Takedą i Morihei’em Ueshibą, przedstawianą często w kręgach Aikido.

Podczas jednego ze spotkań, kiedy miałem okazję udać się sam do Abashiri na spotkanie z Sensei Tokimune, zabrał mnie on ze sobą do swojego dojo Daitokan, aby pokazać kilka technik. Pamiętam jak zostałem posadzony w seiza, i Sensei wykonał na mnie, dobrze mi znane, suwari waza kokyu ho wraz z kilkoma jego wersjami. Każda wykonana została bez większego trudu z jego strony.

Tokimune powiedział mi, żebym nie wahał się użyć pełni swojej siły na nim, pomimo iż był człowiekiem w podeszłym już wieku. Szczerze, zrobiło mi się strasznie głupio, kiedy go chwyciłem. Wszystko to z tego powodu, iż doskonale wiedziałem, że moment w którym go dotknąłem był momentem, w którym cała moja siła została całkowicie zneutralizowana.

Miało się uczucie, że cały strumień siły przeszedł przez jego przedramiona. Osiągnąłem wrażenie jak gdyby osiągnął cudowny balans pomiędzy techniką, a siłą podczas całego swego życia wypełnionego treningami. Jeśli to był syn Sokaku, to nie mogłem sobie wprost wyobrazić poziomu techniki jego ojca!

Nastawienie Senseia Tokimune, pełne otwartości umysłu i niespodziewanej przeze mnie chęci współpracy, otworzyło mi drzwi do wspaniałego świata Daito Ryu i Sokaku Takedy. Był to początek mojego poważnego zapoznawanie się z początkami Aikido i rozpoczęło niezwykle efektywny okres pisania na nowo historii bliskości Daito Ryu i Aikido.

Późniejsze świadectwa dawane przez aktywnych ciągle mistrzów Daito Ryu jak Yukiyoshi Sagawa, Hakaru Mori, Seigo Okamoto, Yusuke Inoue, and i zwłaszcza Katsuyuki Kondo, jeszcze bardziej wzbogaciły nasze rozumienie roli dziedzictwa Daito Ryu.

Aiki news rozpoczął stałą serię publikacji i wywiadów na temat Daito Ryu w 1985 roku. Wydaje mi się, że wielu z naszych czytelników praktykujących Aikido zostało niezwykle zaskoczonych naszym nagłym „zauroczeniem” Daito Ryu, które do tego czasu nie było zbyt szeroko omawianym tematem. Niektórzy z naszych czytelników wyrażali obawy, że naszym głównym punktem zainteresowania przestało być Aikido, i że swoim działaniem polegającym na publikacji artykułów poddających w wątpliwość oficjalną historię Aikido działamy na szkodę jego twórcy.

Ponadto, rozpoczęliśmy swoisty wyścig z czasem poprzez rejestrację wspomnień kilku z pierwszych naocznych świadków opisywanych przez nas historycznych wydarzeń.

W każdym razie, trwaliśmy w swoich staraniach i dziś mogę z pełną stanowczością powiedzieć, że nikt na poważnie nie może zakwestionować wielkiego wpływu Daito Ryu na Aikido.

Do odkryć, które byliśmy w stanie udokumentować, rzucających całkowicie nowe światło na złożony związek pomiędzy Daito Ryu i Aikido, należą :

• Morihei Ueshiba poważnie zaangażował się w naukę Daito Ryu u Sokaku Takeda Sensei w latach 1915-1919. Morihei Ueshiba był tak pochłonięty nauką Daito Ryu, że zaprosił Sokaku Takedę do swojego domu w Shirataki, aby ten udzielał prywatnych lekcji w grupach. Dlatego też opinie, iż Morihei Ueshiba uczył się Daito Ryu przez krótki okres czasu są jawnie fałszywe i wskazują na polityczne rozgrywki autorów tych publikacji.

• Morihei Ueshiba był częściowo uzależniony od funduszy przysyłanych mu z Tanabe przez jego ojca Yoroku na naukę Daito Ryu. Yoroku, wraz z ojcem Noriaki Inoue (obecnie nieżyjącym) podróżował do Shirataki z zamiarem pozostaniem wraz ze swym synem na Hokkaido. Jest praktycznie pewnym, iż Yoroku spotkał się z Sokaku Takedą, gdyż jego imię znajduje się shareiroku (księga rachunkowa otrzymanych wpłat) Takedy, wraz z imieniem Zenzo Inoue. Niestety, przy tym wpisie nie znajduje się żadna data.

• Morihei Ueshiba przekazał swój dom w Shirataki wraz z całym jego wyposażeniem Sokaku Takedzie, gdy opuścił Hokkaido pośpiesznie w 1919 roku na wieść o nadchodzącej śmierci swego ojca w Tanabe. Jedną  z opinii dotyczących tego, iż Morihei Ueshiba nigdy nie powrócił do Hokkaido, jest opinia iż chciał on odciąć się całkowicie od Sokaku Takedy. Ta opinia zdaje się opierać na faktach. Niemniej, mogły być także inne powody, które przyczyniły się do decyzji o braku powrotu na Hokkaido przez Moriheia Ueshibę. Trzeba chociażby pamiętać o tym, że dopiero co umarł jego ojciec i że był wtedy zachwycony charyzmatyczną osobowością Onisaburo Deguchi z religii Omoto.

• Bezpośrednia nauka Daito Ryu przez Moriheia Ueshibę pod okiem Sokaku Takedy trwała dalej, gdy ten pozostawał przez prawie pół roku w domu Ueshiby w społeczności Omoto w Ayabe w 1922 roku. W tym okresie Sokaku Takeda uczył Daito Ryu zainteresowanych członków religii Omoto, a przed swoim wyjazdem nagrodził Moriheia Ueshibę tytułem kyoju dairi. Niejednoznaczny język zawarty w certyfikacie zezwalającym Morihei Ueshibie na nauczanie zawierał zapis o konieczności zapłaty 3 jenów za każdego ze swoich uczniów (równowartość około 300 dolarów w dzisiejszych czasach) i prawie na pewno doprowadził do późniejszych tarć pomiędzy Morihei Ueshibą i Sokaku Takedą, co skończyło się  ostatecznym rozejściem ich dróg.

• Sokaku Takeda i Onisaburo Deguchi okazywali sobie wzajemną niechęć podczas długiego pobytu Takedy w Abaye. Ta niekorzystna, acz niezaskakująca, sytuacja z pewnością postawiła Morihei Ueshibę w niezręcznej sytuacji, z powodu jego ogromnych długów wobec tych obydwu wyjątkowych nauczycieli. Morihei Ueshiba ostatecznie pozostał lojalny Onisaburo, zrywając znajomość z Sokaku Takedą.

• Morihei Ueshiba otwarcie nauczał Daito Ryu aikijujutsu przez ponad dziesięć lat pomiędzy 1922, a 1935 rokiem, a może nawet trochę dłużej. Wydał on w tym okresie także około kilkuset certyfikatów (hiden mokuroku), identycznych lub podobnych do tego otrzymanego od Sokaku Takedy. Sam w sobie fakt ten stanowi niezbity dowód wielkiego długu jaki w kwestii technicznej posiada Aikido wobec Daito Ryu.

Wszystko co zostało wspomniane powyżej to kilka z najważniejszych faktów, które w znaczny sposób umknęły gdzieś osobom praktykującym Aikido i Daito Ryu w dzisiejszych czasach. Jednym z fascynujących faktów na temat Daito Ryu jest to, iż pomimo że jego pochodzenie historyczne jest mroczne i pozostaje podmiotem wielu spekulacji, to działalność Sokaku Takedy od około 1900 roku do jego śmierci w 1943 roku jest bardzo dobrze udokumentowana. Jest to zasługa głównie tego, iż jego synowi udało się zachować kilka tysięcy stron jego eimeiroku (lista osób przyjętych) oraz shareiroku. Te niesamowite zapiski zawierają nazwiska tysięcy uczniów Sokaku Takedy z całej Japonii. Oprócz Morihei Ueshiby, na tej liście znajduje się wiele znakomitości znanych szeroko w świecie sztuk walki, oficerów wojskowych, funkcjonariuszy policji jak i polityków oraz osób ze świata biznesu. Podczas wywiadu dla Aiki News w 1987 roku Tokimune zaznaczył wyraźnie, iż jego ojciec nie pozostawiał żadnego „otwarcia” – najmniejszego nawet miejsca na jakiekolwiek spekulacje. Zarządzał wszystkim tak, żeby nigdy nie można było powiedzieć na jego temat fałszywego zdania. Kazał wszystkim swoim uczniom pieczętować się podczas każdego zapisu na naukę. I tak oto nie pozostawił żadnego „otwarcia”, nawet pomimo tego, że już nie żyje!

Następnym artykuł z tej serii zajmie się etapem wczesnej młodości Sokaku Takedy i wpływu jaki od strony technicznej miał na sztukę walki, którą się później zajmował. Skupimy się na wydarzeniach historycznych, których jesteśmy praktycznie całkowicie pewni, że miały miejsce. Poświęcimy również trochę miejsca tym wydarzeniom, które pozostają przedmiotem spekulacji.

Tłumaczenie: Bartosz Domke