SŁOWNIK TERMINÓW JAPOŃSKICH

Pojęcia podstawowe

Bokken, bokuto – drewniana imitacja miecza
Budo – “droga walki”
Bushido – kodeks regulujący życie samuraja
Dogi, gi, keikogi – strój treningowy
Dojo – “miejsce drogi”, miejsce treningów sztuk walki
Gaku – kaligrafia z nazwą szkoły, mottem lub myślą filozoficzną
Hakama – tradycyjne szerokie spodnie japońskie
Jo – drewniany kij używany w sztukach walki
Joseki – miejsce po lewej stronie kamiza, dla zaawansowanych, wyższych stopniem
Kamiza – najważniejsze miejsce w dojo, miejsce nauczyciela
Katana – miecz japoński
Obi – pas
Shimoseki – miejsce po prawej stronie kamiza dla niższych stopniem
Shimoza – miejsce dla ćwiczących, naprzeciw kamiza
Tabi – japońskie skarpety z jednym palcem
Tanto – drewniana imitacja noża
Tatami – mata do ćwiczeń
Zori – klapki japońskie

Postawy i pozycje

Tachi – pozycja stojąca

Tachi waza – techniki w pozycji stojącej

Suwari – pozycja siedząca

Suwari waza – techniki w pozycji siedzącej

Hanmi-handachi waza – uke w tachi waza, tori w suwari waza

Sizen tai – postawa swobodna, naturalna

Sizenhontai – postawa „na baczność”

Migi kamae – postawa z prawą nogą z przodu

Hidari kamae – postawa lewą nogą przodu

Ai hanmi- ćwiczący w tej samej pozycji (migi kamae lub hidari kamae)

Gyaku hanmi – ćwiczący w pozycji odwrotnej, lustrzanej

Kiza – pozycja siedząca, stopy oparte na palcach

Seiza – „siad japoński”, na płaskich stopach

Kiba dachi – postawa na ugiętych kolanach

Zazen – pozycja medytacyjna, w seiza lub pozycji lotosu
Sonkyo – przysiad na palcach, kolana na zewnątrz
Maai – dystans, odległość

Kroki, przewroty i przemieszczenia ciała

Ashi sabaki – sposoby przemieszczania stóp

Tsugi ashi – krok dostawny

Ayumi ashi – krok przestawny

Okuri ashi – krok odstawny
Suri ashi – przesuwanie stóp po podłożu
Tai sabaki – sposoby przemieszczania ciała, zwroty i obroty ciała

Shikko (mae i ushiro) – przemieszczanie się na kolanach

Tenkai (tenkai ashi) – zwrot w miejscu o 180°

Zempo tenkai ashi (irimi tenkai ashi) – krok w przód i zwrot o 180°

Ushiro tenkai ashi – krok w tył i zwrot o 180°

Tenkan – obrót ciała z wycofaniem nogi

Uchi tenkan – obrót ciała o 90°

Koho tenkan (soto tenkan) = tenkan – obrót ciała o 180°

Yoko tenkan – obrót ciała o 270°

Ushiro tenkan – obrót ciała o 360°

Irimi – ruch do przodu, wejście ciałem
Irimi tenkan – krok w przód, wejście i tenkan

Ukemi – przewrót, przetoczenie się , pad

Mae ukemi – przewrót w przód

Ushiro ukemi – przewrót w tył

Yoko ukemi – przewrót w bok

Koho ukemi – pad twardy do tyłu

Kaiten – obrót, ruch obrotowy

Soto kaiten – ruch obrotowy na zewnątrz przeciwnika
Uchi kaiten – ruch obrotowy do wewnątrz, pod ramieniem przeciwnika

Ćwiczenia

Aiki taiso – podstawowe ćwiczenia przygotowujące do zajęć, rozgrzewka

Funakogi undo – ćwiczenie „wiosłowania”

Haishin undo – ćwiczenie na koniec zajęć, naciąganie partnera na plecy

Happo giri – ruch cięcia w ośmiu kierunkach

Ikkyo undo – ćwiczenie przygotowujące do ikkyo

Kata – skodyfikowane formy ruchów

Koho ukemi undo – ćwiczenie przygotowujące do przewrotów

Kokyu ho – ćwiczenia koordynacji ruchu ramion z oddechem

Mokuso – medytacja, wyciszenie

Shiho giri – ruch cięcia w czterech kierunkach

Tai no tenkan ho – ćwiczenie obrotu ciała z unoszeniem i opuszczaniem ramion

Tegatana – “ręka-miecz”

Tenkan ho – obrót skoordynowany z ruchem ramion

Ataki

Uke – osoba atakująca, na której wykonywana jest technika

Tori (nage) – osoba odbierająca atak, wykonująca technikę
Atemi – uderzenie we wrażliwe miejsce ciała (punkt witalny)
Zuki (tsuki) – uderzenie po linii prostej

Chudan-zuki – uderzenie w okolice splotu słonecznego
Gedan-zuki – uderzenie w dolną część brzucha
Jodan-zuki – uderzenie w okolice szyi i twarzy
Men-uchi – uderzenie w głowę
Shomen uchi – uderzenie z góry w głowę
Uchi – do środka, uderzenie
Yokomen uchi – uderzenie ukośne w bok głowy
Katate dori – uchwyt za rękę (nadgarstek) – pozycje ai hanmi i gyaku hanmi
Ai-hanmi katate dori – uchwyt za rękę (prawa za prawą lub lewa za lewą)
Morote dori (katate ryote dori) – uchwyt dwoma rękoma za nadgarstek
Ryote dori – uchwyt dwoma rękoma za oba nadgarstki
Kata dori – uchwyt za ramię
Ryokata dori – chwyt za oba ramiona
Hiji dori – uchwyt za łokieć
Mune dori – uchwyt jedną ręką lub dwiema za klapy
Sode dori – uchwyt za rękaw
Ushiro ryote dori – uchwyt z tyłu za oba nadgarstki
Ushiro eri dori – uchwyt z tyłu za kołnierz
Ushiro tekubi dori – uchwyt z tyłu za nadgarstek
Ushiro ryokata dori – uchwyt z tyłu za oba ramiona
Ushiro kubi shime – duszenie od tyłu
Ippan geiko – atak przez jednego uke
Kakari geiko – atak kilku uke z jednego kierunku
Taninzu kakari geiko – atak kilku uke z różnych kierunków

Rzuty i unieruchomienia

Nage waza – techniki rzutów

Irimi nage – rzut poprzez wejście

Juji nage (juji garami) – rzut poprzez skrzyżowanie ramion

Kaiten nage (soto i uchi) – rzut z obrotem

Kokyu nage – rzut „oddechem”

Koshi nage – rzut przez biodro

Shiho nage – rzut w czterech kierunkach

Tenchi nage – rzut „niebo-ziemia”

Kote gaeshi – rzut poprzez wykręcenie nadgarstka

Aiki otoshi – rzut w tył poprzez uchwyt nogi

Sumi otoshi – rzut w „narożnik”

Osae waza – techniki dźwigni i unieruchomień

Ikkyo (oshi taoshi, ude osae) – pierwsze unieruchomienie
Nikyo (kote mawashi, kote maki) – drugie unieruchomienie

Sankyo (kote hineri, shibori kime) – trzecie unieruchomienie

Yonkyo (tekubi osae) – czwarte unieruchomienie

Gokyo (kuji osae) – piąte unieruchomienie (stosowane głównie przy obronie przed atakiem z bronią)

Rokkyo (hiji kime osae, waki katami, ude hishigi) – szóste unieruchomienie

Komendy i kierunki

Ato – odsunąć się

Hajime – rozpocząć
Hayaku – szybko
Kiyotsukete – zachować ostrożność
Koutai – zmiana
Mate – poczekać
Mawatte – odwrócić się
Mokuso – zamknąć oczy, medytować
Suwatte – usiąść
Tatte – powstać
Yame – zakończyć, koniec
Yoi – gotowy
Yukuri – powoli
Yuru yaka ni – płynnie
Shinzen ni rei – ukłon w stronę miejsca kultu
Sensei ni rei – ukłon w stronę senseja
Joseki ni rei – ukłon w stronę wyższych rangą w dojo
Kamiza ni rei – ukłon w stronę kamizy
Otagai ni rei – ukłony dla siebie nawzajem
Rei – ukłon
Mae – przód, do przodu

Uschiro – tył, do tyłu

Migi – prawa strona, w prawo

Hidari – lewa strona, w lewo

Ura – do tyłu, ruch na zewnątrz, za partnera

Omote – do przodu, ruch do wewnątrz, przed partnera

Uchi – do środka, do wewnątrz

Soto – na zewnątrz

Jodan – poziom wysoki, górny, powyżej barków

Chudan – poziom środkowy, od pasa do barków

Gedan – poziom niski, dolny, poniżej pasa

Chokkaku – prawoskrętny

Heiko – równoległy

Naname – po przekątnej, ukośnie

Shomen – pionowo, prosto przed siebie

Yoko – poziomo

Gyaku – przeciwnie, odwrotnie

Hantai-ni – w przeciwnym kierunku

Happo – wszystkie kierunki, osiem kierunków

Naka-ni – do centrum, do środka
Zenpo – przód, do przodu
Arigato – dziękuję

Domo arigato – dziękuję (oficjalnie)

Domo arigato gozaimas’ta – dziękuję bardzo, za coś co się skończyło (oficjalnie)

Dozo – proszę, ćwicz dalej

Gomen nasai – przepraszam, przykro mi (za coś co się stało)

Onegaishimasu – proszę (np. o wspólny trening)

Sumimasen – przepraszam (w celu zwrócenia uwagi)

Wakarimasu – rozumiem

Hai – tak

Jie – nie

Kiritsu – powstać

Tachi rei (ritsu rei) – ukłon w pozycji stojącej
Za rei – ukłon w pozycji siedzącej

Stopnie, uczniowie, nauczyciele

Kohai – młodszy uczeń

Sempai – starszy uczeń

Sensei – nauczyciel

O’ Sensei – wielki nauczyciel, twórca Aikido – Morihei Ueshiba

Shihan – nauczyciel nauczycieli, mistrz

Kyu – stopnie uczniowskie, od 10 do 1 (jukyu, kuku, hachiku, nanakyu, rokyu, gokyu, yonkyu, sankyu, nikkyu, ikkyu)

Dan – stopnie mistrzowskie, od 1 do 10 (shodan, nidan, sandan, yondan, godan, rokudan, nanadan, hachidan, kudan, judan)

Mudansha – członkowie ze stopniami kyu

Yudansha – członkowie ze stopniami dan

Doshu – tytuł dziedziczny aktualnego lidera Aikido, obecnie Moriteru Ueshiba

Fukushidoin – młody rangą nauczyciel (2,3 dan)
Uchideshi – asystent nauczyciela, uczeń mieszkający w dojo

Liczebniki

1. Ichi (iczi)
2.   Ni
3.   San
4.   Shi (lub yon) (szi)
5.   Go
6.   Roku
7.   Shichi (sziczi)
8.   Hachi (haczi)
9.   Kyu
10. Jyu (dżu)
11. Jyu ich
12. Jyu ni
13. Jyu san
14. Jyu shi lub Jyu yon
36. San jyu roku
43. Yon jyu kyu
72. Nana jyu ni
99. Kyu jyu kyu
100. Hyaku
1000. Sen
101. Hyaku ichi
201. Ni hyaku ichi