SŁOWNIK TERMINÓW JAPOŃSKICH

Pojęcia podstawowe

Bokken, bokuto – drewniana imitacja miecza
Budo – “droga walki”
Bushido – kodeks regulujący życie samuraja
Dogi, gi, keikogi – strój treningowy
Dojo – “miejsce drogi”, miejsce treningów sztuk walki
Gaku – kaligrafia z nazwą szkoły, mottem lub myślą filozoficzną
Hakama – tradycyjne szerokie spodnie japońskie
Jo – drewniany kij używany w sztukach walki
Joseki – miejsce po lewej stronie kamiza, dla zaawansowanych, wyższych stopniem
Kamiza – najważniejsze miejsce w dojo, miejsce nauczyciela
Katana – miecz japoński
Obi – pas
Shimoseki – miejsce po prawej stronie kamiza dla niższych stopniem
Shimoza – miejsce dla ćwiczących, naprzeciw kamiza
Tabi – japońskie skarpety z jednym palcem
Tanto – drewniana imitacja noża
Tatami – mata do ćwiczeń
Zori – klapki japońskie

Postawy i pozycje

Tachi – pozycja stojąca

Tachi waza – techniki w pozycji stojącej
Suwari – pozycja siedząca
Suwari waza – techniki w pozycji siedzącej
Hanmi-handachi waza – uke w tachi waza, tori w suwari waza
Sizen tai – postawa swobodna, naturalna
Sizenhontai – postawa „na baczność”
Migi kamae – postawa z prawą nogą z przodu
Hidari kamae – postawa lewą nogą przodu
Ai hanmi- ćwiczący w tej samej pozycji (migi kamae lub hidari kamae)
Gyaku hanmi – ćwiczący w pozycji odwrotnej, lustrzanej
Kiza – pozycja siedząca, stopy oparte na palcach
Seiza – „siad japoński”, na płaskich stopach
Kiba dachi – postawa na ugiętych kolanach
Zazen – pozycja medytacyjna, w seiza lub pozycji lotosu
Sonkyo – przysiad na palcach, kolana na zewnątrz
Maai  – dystans, odległość

Kroki, przewroty i przemieszczenia ciała


Ashi sabaki – sposoby przemieszczania stóp
Tsugi ashi – krok dostawny
Ayumi ashi – krok przestawny
Okuri ashi – krok odstawny
Suri ashi – przesuwanie stóp po podłożu
Tai sabaki – sposoby przemieszczania ciała, zwroty i obroty ciała
Shikko (mae i ushiro) – przemieszczanie się na kolanach
Tenkai (tenkai ashi) – zwrot w miejscu o 180°
Zempo tenkai ashi (irimi tenkai ashi) – krok w przód i zwrot o 180°
Ushiro tenkai ashi – krok w tył i zwrot o 180°
Tenkan – obrót ciała z wycofaniem nogi
Uchi tenkan – obrót ciała o 90°
Koho tenkan (soto tenkan) = tenkan – obrót ciała o 180°
Yoko tenkan – obrót ciała o 270°
Ushiro tenkan – obrót ciała o 360°
Irimi – ruch do przodu, wejście ciałem
Irimi tenkan – krok w przód, wejście i tenkan
Ukemi – przewrót, przetoczenie się , pad
Mae ukemi – przewrót w przód
Ushiro ukemi – przewrót w tył
Yoko ukemi – przewrót w bok
Koho ukemi – pad twardy do tyłu
Kaiten – obrót, ruch obrotowy
Soto kaiten – ruch obrotowy na zewnątrz przeciwnika
Uchi kaiten – ruch obrotowy do wewnątrz, pod ramieniem przeciwnika

Ćwiczenia

Aiki taiso – podstawowe ćwiczenia przygotowujące do zajęć, rozgrzewka
Funakogi undo – ćwiczenie „wiosłowania”
Haishin undo – ćwiczenie na koniec zajęć, naciąganie partnera na plecy
Happo giri – ruch cięcia w ośmiu kierunkach
Ikkyo undo – ćwiczenie przygotowujące do ikkyo
Kata – skodyfikowane formy ruchów
Koho ukemi undo – ćwiczenie przygotowujące do przewrotów
Kokyu ho – ćwiczenia koordynacji ruchu ramion z oddechem
Mokuso – medytacja, wyciszenie
Shiho giri – ruch cięcia w czterech kierunkach
Tai no tenkan ho – ćwiczenie obrotu ciała z unoszeniem i opuszczaniem ramion
Tegatana – “ręka-miecz”
Tenkan ho – obrót skoordynowany z ruchem ramion

Ataki

Uke – osoba atakująca, na której wykonywana jest technika
Tori (nage) – osoba odbierająca atak, wykonująca technikę
Atemi – uderzenie we wrażliwe miejsce ciała (punkt witalny)
Zuki (tsuki) – uderzenie po linii prostej
Chudan-zuki – uderzenie w okolice splotu słonecznego
Gedan-zuki – uderzenie w dolną część brzucha
Jodan-zuki – uderzenie w okolice szyi i twarzy
Men-uchi – uderzenie w głowę
Shomen uchi – uderzenie z góry w głowę
Uchi – do środka, uderzenie
Yokomen uchi – uderzenie ukośne w bok głowy
Katate dori – uchwyt za rękę (nadgarstek) – pozycje ai hanmi i gyaku hanmi
Ai-hanmi katate dori – uchwyt za rękę (prawa za prawą lub lewa za lewą)
Morote dori (katate ryote dori) – uchwyt dwoma rękoma za nadgarstek
Ryote dori – uchwyt dwoma rękoma za oba nadgarstki
Kata dori – uchwyt za ramię
Ryokata dori – chwyt za oba ramiona
Hiji dori – uchwyt za łokieć
Mune dori – uchwyt jedną ręką lub dwiema za klapy
Sode dori – uchwyt za rękaw
Ushiro ryote dori – uchwyt z tyłu za oba nadgarstki
Ushiro eri dori – uchwyt z tyłu za kołnierz
Ushiro tekubi dori – uchwyt z tyłu za nadgarstek
Ushiro ryokata dori – uchwyt z tyłu za oba ramiona
Ushiro kubi shime – duszenie od tyłu
Ippan geiko – atak przez jednego uke
Kakari geiko – atak kilku uke z jednego kierunku
Taninzu kakari geiko – atak kilku uke z różnych kierunków

Rzuty i unieruchomienia

Nage waza – techniki rzutów
Irimi nage – rzut poprzez wejście
Juji nage (juji garami) – rzut poprzez skrzyżowanie ramion
Kaiten nage (soto i uchi) – rzut z obrotem
Kokyu nage – rzut „oddechem”
Koshi nage – rzut przez biodro
Shiho nage – rzut w czterech kierunkach
Tenchi nage – rzut „niebo-ziemia”
Kote gaeshi – rzut poprzez wykręcenie nadgarstka
Aiki otoshi – rzut w tył poprzez uchwyt nogi
Sumi otoshi – rzut w „narożnik”
Osae waza – techniki dźwigni i unieruchomień
Ikkyo (oshi taoshi, ude osae) – pierwsze unieruchomienie
Nikyo (kote mawashi, kote maki) – drugie unieruchomienie
Sankyo (kote hineri, shibori kime) – trzecie unieruchomienie
Yonkyo (tekubi osae) – czwarte unieruchomienie
Gokyo (kuji osae) – piąte unieruchomienie (stosowane głównie przy obronie przed atakiem z bronią)
Rokkyo (hiji kime osae, waki katami, ude hishigi) – szóste unieruchomienie

Komendy i kierunki

Ato – odsunąć się
Hajime – rozpocząć
Hayaku – szybko
Kiyotsukete – zachować ostrożność
Koutai – zmiana
Mate – poczekać
Mawatte – odwrócić się
Mokuso – zamknąć oczy, medytować
Suwatte – usiąść
Tatte – powstać
Yame – zakończyć, koniec
Yoi – gotowy
Yukuri – powoli
Yuru yaka ni – płynnie
Shinzen ni rei – ukłon w stronę miejsca kultu
Sensei ni rei – ukłon w stronę senseja
Joseki ni rei – ukłon w stronę wyższych rangą w dojo
Kamiza ni rei – ukłon w stronę kamizy
Otagai ni rei – ukłony dla siebie nawzajem
Rei – ukłon
Mae – przód, do przodu
Uschiro – tył, do tyłu
Migi – prawa strona, w prawo
Hidari – lewa strona, w lewo
Ura – do tyłu, ruch na zewnątrz, za partnera
Omote – do przodu, ruch do wewnątrz, przed partnera
Uchi – do środka, do wewnątrz
Soto – na zewnątrz
Jodan – poziom wysoki, górny, powyżej barków
Chudan – poziom środkowy, od pasa do barków
Gedan – poziom niski, dolny, poniżej pasa
Chokkaku – prawoskrętny
Heiko – równoległy
Naname – po przekątnej, ukośnie
Shomen – pionowo, prosto przed siebie
Yoko – poziomo
Gyaku – przeciwnie, odwrotnie
Hantai-ni – w przeciwnym kierunku
Happo – wszystkie kierunki, osiem kierunków
Naka-ni – do centrum, do środka
Zenpo – przód, do przodu
Arigato – dziękuję
Domo arigato – dziękuję (oficjalnie)
Domo arigato gozaimas’ta – dziękuję bardzo, za coś co się skończyło (oficjalnie)
Dozo – proszę, ćwicz dalej
Gomen nasai – przepraszam, przykro mi (za coś co się stało)
Onegaishimasu – proszę (np. o wspólny trening)
Sumimasen – przepraszam (w celu zwrócenia uwagi)
Wakarimasu – rozumiem
Hai – tak
Jie – nie
Kiritsu – powstać
Tachi rei (ritsu rei) – ukłon w pozycji stojącej
Za rei – ukłon w pozycji siedzącej

Stopnie, uczniowie, nauczyciele

Kohai – młodszy uczeń
Sempai – starszy uczeń
Sensei – nauczyciel
O’ Sensei – wielki nauczyciel, twórca Aikido – Morihei Ueshiba
Shihan – nauczyciel nauczycieli, mistrz
Kyu – stopnie uczniowskie, od 10 do 1 (jukyu, kuku, hachiku, nanakyu, rokyu, gokyu, yonkyu, sankyu, nikkyu, ikkyu)
Dan – stopnie mistrzowskie, od 1 do 10 (shodan, nidan, sandan, yondan, godan, rokudan, nanadan, hachidan, kudan, judan)
Mudansha – członkowie ze stopniami kyu
Yudansha – członkowie ze stopniami dan
Doshu – tytuł dziedziczny aktualnego lidera Aikido, obecnie Moriteru Ueshiba
Fukushidoin – młody rangą nauczyciel (2,3 dan)
Uchideshi – asystent nauczyciela, uczeń mieszkający w dojo

Liczebniki

1.   Ichi (iczi)
2.   Ni
3.   San
4.   Shi (lub yon) (szi)
5.   Go
6.   Roku
7.   Shichi (sziczi)
8.   Hachi (haczi)
9.   Kyu
10. Jyu (dżu)
11. Jyu ich
12. Jyu ni
13. Jyu san
14. Jyu shi lub Jyu yon
36. San jyu roku
43. Yon jyu kyu
72. Nana jyu ni
99. Kyu jyu kyu
100. Hyaku
1000. Sen
101. Hyaku ichi
201. Ni hyaku ichi